Faydalı Bilgiler

Açık Genleşme Tanklı Isıtma Sistemi Nedir?

Açık genleşme tanklı sistemlerde;  genleşme tankının konumu, sistem statik basıncının belirlenmesinde etkendir.

Aşağıdaki çizimden de görüleceği üzere sirkülasyon pompası 3,5 mSS statik basınca sahiptir.

Genel kural olarak; sirkülasyon pompası sistem çıkışına konumlandırılmalıdır. Böylelikle kavitasyon problemleri giderilmiş ve açık genleşme tankındaki suyun taşmasının da önüne geçilmiş olur.

c.m.w : mSS (metre su sütunu)

Armut Tip Flatör Nedir?

Atık su ve drenaj uygulamalarında pompanın susuz çalışmasını engellemek için kullanılır. En az 1(bir) adet flatör kullanılması önerilir. Atık su ve drenaj uygulamalarında akışkan yoğunluğu fazla olduğu için daha ağır, asidik ortamlara dayanıklı, su içerisinde daha rahat yüzebilecek armut şekilli flatörler kullanılmaktadır. Flatör su içerisinde yüzerken pompanın çalışması yönünde kontak verir. Su seviyesi düştüğünde ise pompayı korumak için durdur sinyali gönderir.

Basınç Şalteri Nedir?

Pompa ve hidrofor sistemlerinde basma kollektörü üzerine monte edilen, içerisinde 2 adet yaylı kontak mekanizmasına sahip, sistemin otomatik olarak dur-kalk (start&stop) yapmasını sağlayan kontrol elemanıdır. Basma kollektöründeki su basıncı, tornavida ile ayarlanan basınç şalteri yay kuvvetini yendiğinde basınç şalteri kontak değiştirir ve pano da bunun sonucunda pompayı devreye sokar veya durdurur.

Basma Yüksekliği (Hm) Nedir?

Hm=Hstatik + Hborukayıpları + Hakış (mSS) olarak ifade edilen pompanın kullanım tipine göre (hidrofor, sirkülasyon vb) toplamda yaptığı işi gösterir.

Debi Nedir?

Birim kesitten, birim zamanda geçen akışkan miktarıdır. m3/h, l/dk, gpm gibi farklı birimler ile gösterilir.

 
Dip Klapesi Nedir?

Dip Klapesi Nedir?

Pompa ve hidrofor sistemlerinde suyun geri kaçmasını önlemek amacıyla pompa emiş hatlarında kullanılan tesisat aksamına dip klape denir. Yapı olarak filtre ve çek valfin birleşimidir. Dip klapeler silindir şeklinde bir gövde içerisine yerleştirilmiş bir klape, klapeyi vana içerisinde tutan mil, kapak ve süzgeçten oluşur. Dip klapeler pompaların emiş kısmına, akış yukarı bakacak şekilde dikey olarak takılır.

Dip Klapesi Ne İşe Yarar?

Dip klapeler pompa ve hidroforlarda birden fazla fonksiyonel fayda sağlar. Derinden emiş yapan pompalarda emiş borusunun su içinde kalan kısmına monte edilen dip klapesi, statik konumdayken sıvıyı rezervuarda tutarak pompa gövdesinin susuz kalmasını önler. Vakum pompalı sistemlerde süzgeçli dip klapeleri filtreleme yaparak pompaya temiz sıvı girmesini sağlar.

Süzgeç kısmı sayesinde pompa suyu emerken sisteme pislik ve zararlı parçacıkların girişini engelleyerek filtre görevi görür. Süzgeçli dip klapesi bu fonksiyonuyla cihazın zarar görmesini engelleyen bir işleve de sahiptir. Dip klapeler, santrifüj pompalar ve hidroforların hava yapmaması için de kullanılması gereken bir malzemedir. Yaylı dip klapesi hızlı tepki gösterdiği için su tasarrufuna da katkıda bulunur ve basınç kaybını minimuma indirir.

Dip Klapesinin Kullanım Alanları Nelerdir?

Dip klapelerin kuyu, tesisat ve sulama sistemlerinde geniş bir kullanım alanı vardır. Sıvı geri akışının önlenmesi istenilen tüm sistemlerde iyi performans veren aksesuarlar arasındadır. Dip klapeleri temiz su hatları için uygundur, pis su hatlarında kullanılmazlar. Rezervuar ve pompa emiş hatlarında yüksek akışkanlık ve tam geçiş için idealdir. Kuyu, tesisat ve sulama sistemlerinde geniş bir kullanım alanı vardır. Dip klapeler belirli aralıklarla süzgeç kısımları temizlenerek uzun yıllar güvenle kullanılabilir.

Dip Klapesi Çeşitleri Nelerdir?

Dip klapeleri, inç değerinden bağlantı çaplarının ölçülerine göre çeşitlere ayrılır. 1 ila 6 inç arasında olan dip klapesi çeşitleri mevcuttur. Plastik ya da pirinç gibi paslanmaz metal malzemelerden üretilen çeşitleri de bulunur.

EN 12845 Nedir?

TS EN 12845:2015/AC:2016 :2016;) standardı; EN 12845:2015 standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesi’nin (CEN) izniyle Türk Standartları Enstitüsünce oluşturulmuş “Türk Yangın Standardı”dır.

FM Nedir?

1835 yılında kurulan ABD merkezli FM Global (Factory Mutual Insurance Company), mülkiyet sigortası ve risk yönetimi çözümleri sunan uluslararası bir sigorta şirketidir. FM Approvals, FM Global’in şirketler için endüstriyel, ticari ürün ve servisleri sertifikalandıran birimidir. FM Approvals, üçüncü taraf test ve belgelendirme hizmetleri konusunda uluslararası bir liderdir. Mal hasarını önleme, ürün ve hizmetlerin ticari ve endüstriyel tesislerde kullanılmak üzere en yüksek kalite, teknik bütünlük ve performans standartlarına uygun olmasını sağlar. Bir ürün veya servis FM Approvals standartlarına uygunluk sağlarsa, ürüne “FM APPROVED” (FM Onaylı) markalaması yapılır. Şu ana kadar toplam 45.000 çeşit ürün ve sistem FM tarafından sertifikalandırılmıştır ve bu ürünler FM’ in resmi internet sitesi olan www.approvalguide.com’da FM Approval Guide içerisinde yayınlanmaktadır. FM’in de aynı NFPA gibi kendi standartları bulunmaktadır, bu standartlar her ne kadar birbiri ile benzerlik gösterse de FM standartları NFPA standartlarına göre daha zorlayıcıdır. Bu standartlara www.fmapprovals.com sitesinden ulaşılabilir.

FM 1319 Standardı Nedir?

FM 1319 yatay uçtan emişli santrifüj yangın pompaları için test ve onay koşullarını içermektedir. Bu standarttaki gereklilikler temel olarak ANSI Hidrolik Enstitüsü (HI) ve NFPA 20 standartlarını baz almaktadır.

Yangın pompaları ile alakalı olarak, sadece hidrolik kısma onay almak yetmez, pompa üreticisi olan firma, FM onaylı yangın pompasını aşağıdaki malzemelerle birlikte alıcısına teslim etmekle yükümlüdür.

  • FM Onaylı Yangın Pompası
  • NEMA-MG1 Ya Da IEC Standardında Elektrik Motoru (Servis Faktörü Maksimum 1.15 Olmak Üzere)
  • FM Onaylı Dizel Motor
  • FM Onaylı Elektrikli Yangın Pompası Kontrol Panosu
  • FM Onaylı Dizel Yangın Pompası Kontrol Panosu
  • FM Onaylı Gövde Rahatlatma Vanası (Elektrikli Pompalar İçin)
  • FM Onaylı Hava Atma Ventili
  • FM Onaylı Relief Vana ve Boşaltma Konisi (İhtiyaç Varsa)

FM, UL ve NFPA 20 ‘den farklı olarak elektrik motorlarında NEMA-MG1 standardı aramaz ve elektrik motorlarına FM onayı vermez. Aynı şekilde UL’den farklı olarak jokey pompa panoları için de bir onay aranmaz.

Frekans Kontrollü Pompa Çalışma Modları Nelerdir?

1.ΔP (Differantial Pressure) – C (Constant) / Sabit-Fark Basınçlı Çalışma Modu

ΔP-C çalışma modu; sistem basıncını ayarlanan set değerinde (Hsetp) sabit tutar. Debi değişkenliği olsa dahi pompa çalışma basıncı sabit kalır. Bu çalışma modu; debi değişkenliğinin olmadığı, düşük basınç kaybı olan sistemler için özellikle önerilir.

2. ΔP (Differential Pressure)- V(Variable) / Fark Basınç Değişken Çalışma Modu

ΔP-V çalışma modu; sistem debisinin lineer olarak ayarlanan set değerinden (Hsetp), set değerinin yarısına (Hsetp/2) doğru hareket ettiği çalışma modudur. Bu çalışma modu; debi değişkenliğinin olduğu, yüksek basınç kayıplı sistemler için önerilir.

3.Constant Curve / Sabit Basınçta Çalışma Modu

Sabit devirde çalışma modu, yeni nesil frekans kontrollü pompa kontrol panosu üzerinden aktive edilmektedir. Bu çalışma modunda pompa seçilen devir/dk sayısında pompayı sabit devirde çalıştırır.

4.Su Sıcaklığına Bağlı Olarak Değişken veya Sabit Fark Basınçlı Çalışma Modu

Bu çalışma modunda ayarlanan basınç değeri (Setpoint) sistem su sıcaklığına bağlı olarak artar veya azalır. Sistem sıcaklığı 50-80°C aralığına ayarlanabilir.

Hmin : %30 Hset

Frekans Nedir ?

Birim zamandaki titreşim sıklığıdır. Frekans birimi titreşim/saniye olup Hertz(Hz) e eşittir.

 
Hidrofor Basıncının Hm (mSS) Hesaplanması

Hidrofor çıkış basıncı, hidroforun emiş kollektörüne gelen ön basınç ile hidroforun oluşturmuş olduğu basıncın toplamıdır. Türkiye’deki hidrofor sistemlerinde genel olarak hidrofor besleme hattında atmosfere açık, hidrofor ile aynı seviyedeki su deposu kullanıldığı için, suyun ön basıncı ihmal edilebilecek seviyelerdedir. Hidrofor çıkış basıncının tespitinde; hidroforun bulunduğu mekan ile binadaki en üst kattaki hidrofora en uzak su tüketim noktası arasındaki mesafe, kritik hat olarak adlandırılır. Bu kritik hat üzerindeki en son kullanıcıda, 10-15 mSS akma basıncı olacak şekilde hidrofor seçimi gerçekleştirilir. Bu durumda;

Hm : h + ΣΔp + 15 (mSS)

Hm= Halt : Gerekli minimum hidrofor basıncı (mSS)
h : Bina statik yüksekliği-kod farkı (mSS)
ΣΔp : Toplam iletim kayıpları (mSS)
15 (mSS) : İş yapacak basınç (akma basıncı)

Hm ile bulunan mSS cinsinden basınç değeri, hidroforun çalışmaya başlayacağı Halt (alt basınç) noktası olarak kabul edilir. Bilindiği üzere hidroforlar bir denge tankı ile birlikte kullanılmaktadır. Bu denge tanklarında stoklanan suyun basıncı Halt ile Hüst basınç arasında
değişmektedir. Halt, Hüst basınç değerleri baz alınarak bir basınç şalteri vasıtasıyla hidrofor pompalarının devreye giriş-çıkışları kontrol edilir.

Hüst : Halt + 15 (mSS), üç pompalı hidroforlarda ise;
Hüst : Halt + 20 (mSS) olacak şekilde ayarlanır.

Tesisat toplam iletim kayıpları (SDp)’nin hesaplanması, her zaman tesisata ilişkin tüm detay bilgilerine(kritik hat üzerindeki boru çap ve uzunlukları, dirsek, vana, fittings v.b. armatürlerin sayısı) sahip olmayı gerektirmektedir fakat bu her zaman mümkün olmayabilir. Dolayısıyla tesisat toplam iletim kayıplarının (SDp) hesaplanmasında emniyetli, pratik bir yöntemin kullanılması uygun olacaktır. Toplam iletim kayıplarının (SDp) pratik olarak hesaplanmasında; bina statik yüksekliğinin %20-25 oranında bir kaybın, toplam iletim kayıpları olarak öngörülmesi uygun olacaktır.

 

Örnek: Statik yüksekliği 42 m (yaklaşık 14 katlı) bir bina için gerekli

kullanım suyu hidrofor basıncı hesaplanırken;
Hm= 42 x 1,25 + 15= 67,50 mSS
Hm= Halt= 67,5 mSS

Hüst= Halt + 20 mSS= 87,5 mSS


Örneğimizdeki Q= 18 m³/h, Hm=Halt= 67,5 mSS kapasitesine sahip
toplam debiyi verebilecek, 2 veya 3 pompalı hidrofor sistemi DIN
normlarına uygun bir çözüm olacaktır.


Not: Bina içerisindeki basınç dağılımı öngörülürken, tesisatın hiçbir noktasında statik su basıncının 5 bar’ı (50 mSS) geçmemesine dikkat edilmelidir. Bina içerisinde tesisat üzerinde 5 bar’ı geçen bölgelerde basınç düşürücü (regülatör) kullanılması veya tesisatın zonlara ayrılması uygun olacaktır.

 
 
 
Hidrofor Debisi Q (m³/h) Nasıl Hesaplanır?

Hidrofor debisinin hesabında, hidroforun tesis edileceği mekanın kullanım amacı belirleyicidir. Örneğin evsel kullanıma yönelik bir hidroforun debi hesabı ile yurt, okul, spor salonu veya endüstriyel tüketime hitap edecek bir hidroforun debi hesabında farklılıklar olacaktır. Debi hesabındaki mekanın niteliğinden kaynaklanan fark; eş kullanım faktörü (f) olarak adlandırılır.

Çok kullanıcılı bir sistemde(apartman v.b.), kullanıcıların kaç adedinin aynı anda öngörülen miktarda su kullanacağına dair bir faktördür.

Kullanıcı sayısı olarak; konutlarda bağımsız bölüm(daire) ve her bir bağımsız bölümdeki kişi sayısı, hastahane ve otellerde yatak sayısı, iş yeri v.b. yerlerde çalışan kişi sayısını dikkate almak gerekmektedir.

Q (m3/h) : A*B*T*f

A: Binadaki daire veya bağımsız bölüm sayısı
B: Bağımsız bölüm başına kişi sayısı
T: Bireyin ortalama su tüketimi (litre/gün)
f: Eş kullanım faktörü

Türkiye’ de aile başına ortalama 4 bireyin yaşadığı, ve her bir bireyin ortalama su ihtiyacının 100-300 lt/gün aralığında olduğu kabul edilebilir. Ortalama su tüketimi yaşam standartları ve mekanın kullanım amacına göre farklılık göstermekte olup, ortalama su tüketiminin belirlenmesinde yandaki tablodan faydalanılabilir.

 Örnek: 100 daireli bir toplu konut yerleşimde

Q : 100 *4*150*0,25 = 15000 lt/h (15 m³/h) debi gereklidir.

 Bu durumda yukarıdaki örneğimizde hidrofor alt basıncında (Halt) pompa başına 15 m³/h debi verebilen iki pompalı bir sistem veya her bir pompası 7,5 m³/h debi verebilen 3 pompalı bir hidrofor sistemi öngörülebilir. Belli kapasitelerden yüksek hidrofor sistemlerinde (örneğin 6 m³/h ve üzeri) tek pompalı sistemler yerine çok pompalı sistemler öngörülmesi, sistemin yedeklenmesi özelliğinin yanı sıra, elektrik tasarrufu, konfor ve pompaların ömrünün uzaması v.b. faydaları sağlayacaktır. Bu nedenle toplam debi gereksiniminin fazla olduğu kullanma suyu hidroforlarının çok pompalı seçilmesi daha uygun olacaktır.

  

Hidrofor Genleşme Tankı Ne İşe Yarar?

Genleşme tankı veya denge tankı düşük su tüketim taleplerinde hidroforun çok sık devreye girmesini engelleyerek (sistemin on/off çalışması) sistem basıncının belirli sınırlar içerisinde stabil kalmasını sağlar. Genleşme tankı kullanımı ile motor şalt sayısı (motorun saatte kaç kez devreye girip çıktığı) düşürülmekte, böylelikle sistemin kullanım ömrü uzatılmaktadır.

Genleşme tankları, hava yastıklı veya membranlı tip olabilir. Hava yastıklı tiplerde, su ile hava arasında net bir ayrım yoktur. Basınçlı havanın bir bölümü suya karıştığından, bir kompresör veya hava şarj ünitesi tarafından hava ikmali gerekir.Membranlı tiplerde ise hava şarj ünitesi veya kompresöre gerek yoktur. Çünkü hava ve suyun birbirine olan temas yüzeylerinde flexible diyafram (membran) mevcuttur. Bu nedenle, membranlı tank kullanımı tercih edilmektedir.

Hidrofor Kullanım Alanları Nerelerdir?
  • Konut, apartman, ticari binalarda(ofis, yurt, otel, hastane vb.) ihtiyaç duyulan basınçlı su temininde.
  • Otomatik su dağıtma(sprinkler) sistemine sahip bahçe sulama sistemlerinde.
  • Su arıtma(RO-Reverse osmosis) sistemlerinde.
  • Endüstriyel proseslerde basınçlı su ihtiyacı duyulan sistemlerde.
  • Yangınla mücadele kapsamında, ıslak söndürme sistemlerinde(sprinkler) gerekli basınçlı su temininde.
Hidrofor Montaj ve Çalıştırma Şekli

  • Hidroforlar: Sanayi ve ziraat sektöründe; evler, apartmanlar, fabrikalar, sanayi kompleksleri, tatil köyleri ve su arıtma sistemlerinde basınçlı su elde etmek amacıyla kullanılan cihazlardır.

    Aşağıdaki sıvılar için uygun değildir;
    • Abrasive (aşındırıcı) ihtiva eden sıvılar
    • Katı ve lifli nesneler ihtiva eden sıvılar
    • Parlayıcı ve patlayıcı sıvılar

    Montaj
    Hidrofor cihazını kaldırırken ve hareket ettirirken emniyetli bir şekilde sapan yardımı ile kaldırınız. Dış hava koşullarına ve donmaya karşı koruyunuz. Motorların fan kapağı deliklerinden soğutma için normal hava akışını engelleyici bir durum olmamalıdır. Hidrofor düz bir beton veya eşdeğer bir zemin üzerine beraberinde verilen 4 adet lastik takoz ile konulmalıdır. Daha büyük sanayi tip hidroforlar ise zemine, uygun civata ve dübeller ile tespit edilmelidir.

    Emme ve Basma Boruları
    Maksimum hidrofor basıncına dayanıklı borular kullanılmalı, emiş borusunun sızdırmazlığı iyi bir şekilde sağlanmalı ve emiş borusu uygun ebatta olmalıdır. Emiş borusu çapı en az hidrofor kollektörü veya pompa giriş çapında veya daha büyük olmalıdır. Zemin altı su deposundan veya kaynağından emiş yaparak çalışacak bir hidroforun emiş borusu mümkün olduğu kadar kısa, tek dirsekli ve en az pompa giriş çapında olmalı, dirsekten itibaren pompaya doğru % 1-2 derece yükselen bir eğimle yapılmalıdır. Tersine yapılan eğimli montajlarda hava cebi oluşturur ve pompa emiş yapamaz. Borunun ucuna takılan dik klape veya çekvalf dışında pompa çıkışına çekvalf kullanmak sakıncalıdır. Çekvalf veya dik klape bozulduğunda hidrofor su kaçırarak basınç kaybına neden olacak ve hidroforun sık devreye girmesi ile kendini hissettirerek bakımının yapılmasını sağlayacaktır. Aksi takdirde basınç
    hattında mevcut çekvalf yüzünden emiş klapesinin bozukluğu hissedilmeyecek ve geriye kaçan su fark edilemeyeceği için emiş hattı susuz kalarak pompanın veya pompaların hasarlanmasına neden olacaktır. Diğer bir husus da çok pompalı hidrofor sistemlerinde müşterek emiş kollektörü kullanmanın son derece sakıncalı olmasıdır. Emiş kollektörünün büyük çaplı olmasından dolayı emiş klapesi de büyük olacağından tek bir pompanın çalışması durumunda ayrı bir yük kaybına, en önemlisi bozulduğu takdirde hidrofor setindeki bütün pompaların hasarlanmasına neden olacaktır. Dolayısıyla çok pompalı sistemlerde pompaların ayrı ayrı emiş yaptırılmasında büyük fayda vardır.

    Çalıştırmaya Başlamak

    Elektrik Bağlantısı

    Hidroforlar Avrupa standartlarına uygun monofaze veya trifaze motorlar ile tahrik edilmektedir. Hidroforlar ehliyetli elektrik teknisyeni veya teknik servisimiz tarafından yürürlükteki elektrik mevzuatına uygun olarak bağlanmalıdır.

    Herhangi bir işlem yapılmadan önce hidroforun topraklanması
    gereklidir.
    a. Monofaze ve tek pompalı trifaze hidroforlar termik şalterli ve susuz çalışmayı önleyen şamandıralı (flatörlü) şalter ile,
    b. Çok pompalı ve trifaze hidroforlar ise ana şalter, sigortalar, kontaktörler, termikler, faz koruma rölesi (7,5 kw ve üzeri) elektronik faz sıralama rölesi susuz Çalıştırmayı önleyen şamandıralı (flatörlü) şalter, otomatik / manuel Çalıştırma, resetleme anahtarları ve su yok ikaz lambası ihtiva eden elektrik panosu ile üretilmektedir.

    Ön Çalıştırma


    • Deneme amacıyla Çalıştırmak için emme borusu ve pompalar su ile doldurulmalıdır.
    • Boru tesisat Bağlantılarını yapıp flatörlü (şamandıralı) şalteri deponun büyüklüğüne göre ayarlayıp, bağlayınız.
    • Pompa dönüş yönünü doğru olup olmadığını kontrol ediniz.
    • Su seviyesi hidrofordan yüksek veya aynı seviyede ise, çıkış vanasını kapayın, doldurma/hava alma tapasını çıkarıp emiş vanasını açıp bekleyin. Su gelince tapayı kapatın.
    • Su seviyesi hidrofordan düşük ise, çıkış vanasını kapatıp emiş vanasını açınız. Doldurma/hava alma tapasını açarak bir huni yardımı ile emiş borusunu ve pompayı su ile doldurunuz,tapayı kapatınız.

    Not: Flatörlü şalteri deponun büyüklüğüne göre ayarlayınız.

Hidrofor Nedir ?

  • Hidrofor, şehir şebekesinin yetersiz kaldığı durumlarda, yüksek binalarda ya da su kesintisine karşı su deposu bulunan binalarda kullanıcıya suyun konforlu bir şekilde ulaştırılmasını sağlayan pompa ve kontrol ekipmanlarından oluşan bir sistemdir.

    Pompa Dışında Hidroforu Oluşturan Yardımcı Ekipmanlar;

    • Denge tankı (genleşme tankı) ve bağlantı fleksi
    • Seviye Flatörü
    • Elektronik kontrol paneli
    • Basınç şalteri
    • Manometre
    • Küresel vana
    • Çekvalf
    • Birden fazla pompa için emiş ve basma kollektörü
Hidrofor Seçim Kriterleri Nelerdir?

  • Kullanım amacına göre (evsel, endüstriyel, ticari vb.) seçilecek hidroforun uzun süre sağlıklı bir şekilde çalışabilmesi için hidrofor tipinin ve kapasitesinin doğru olarak belirlenmesi gerekir.

    Bu kriterler;

    • Su deposunun hidrofora göre konumu (Negatif emiş durumu kontrolü)
    • Basınçlandırılacak suyun niteliği (sıcaklık, kirlilik durumu, sertlik, asidik-bazik düzeyleri vb.)
    • Hidroforun tesis edileceği alanın özellikleri (yeterli yerleşim alanı, havalandırma, gürültü seviyesi kontrolleri)
    • Tesis, konut, fabrika vb. elektrik besleme şekli (monofaze-trifaze kontrolü)
    • Hidrofor debisinin hesaplanmasında mekanın niteliğine göre (okul,yurt,konut, villa,otel vb.) kullanıcı sayısı ve eş zaman faktörünün doğru seçilmesi
    • Elektrik sarfiyatı ve işletme giderleri açısından seçilecek pompa verim eğrisinde en yüksek verimli olduğu noktada seçilmesi
    • Gerekli hidrofor basıncı; bina statik yüksekliği(kot farkı), toplam iletim kayıpları ve iş yapma(akma) basıncı dikkate alınarak en doğru seçimin yapılması
    • Seçilecek olan denge tankının hacminin doğru hesaplanması ve basınç sınıfının doğru tespit edilmesi
    • Bunların dışında debi değişkenliğinin fazla olduğu sistemlerde çoklu pompa sistemleri veya frekans kontrollü hidroforlar ile optimum çözümlerin oluşturulması

    Bu sayede yüksek motor gücüne sahip pompalar yerine daha düşük motor gücüne sahip fazla sayıda pompa ile elektrik sarfiyatının önüne geçilebilir ve yüksek konfor garanti edilebilir. Ayrıca olası bir arıza durumunda da pompaların arızası giderilene kadar sistemin çalışmaya devam etmesi sağlanır.

IPXY Koruma Sınıfı Nedir?

  • IP koruma sınıfı, elektriksel ekipmanın/makinanın suya ve toza karşı koruma derecesi hakkında bilgi veren, koruma derecesini rakamlarla ifade eden bir semboldür.

    IP xy => x: katı cisimlere karşı koruma değerleri    y: suya karşı koruma değerleri

    x:
    0 => korumasız
    1 => 50 mmden büyük katı cismlere karşı
    2 => 50 mmden büyük katı cisimlere karşı
    3 => 2,5 mmden büyük katı cisimlere karşı
    4 => 1 mmden büyük katı cisimlere karşı
    5 => Toza karşı korumalı
    6 => Toz geçirmez

    y:
    0 => korumasız
    1 => damlayan su
    2 => 15 dereceye kadar damlayan su
    3 => 60 dereceye kadar damlayan su
    4 => sıçrayan su
    5 => su püskürtmesine
    6 => şiddetli deniz dalgası
    7 => suya daldırma
    8 => su altında bırakma

Isıtma Sisteminde Islak Rotorlu Veya Kuru Rotorlu Pompa Seçiminin Avantajları

  • Isıtma sistemi için pompa seçimi genel olarak tasarım mühendisinin yaklaşımına/seçimine kalmaktadır. Genel yaklaşım ısıtma devresindeki gerekli debi yükü 70 m3/h ve basınçta 15 mss değerlerini aşıyorsa kuru rotorlu pompa kullanılmasıdır. Eğer sistemde debi-basınç gereksinimi düşükse çoğunlukla ıslak rotorlu sirkülasyon pompası tercih edilmektedir.

     Kuru Soğutmalı Sirkülasyon Pompası Seçilmesinin Avantajları:

    • Kireç vb. kirletici etki içeren daha agresif sularla çalışabilme imkanı
    • Dikey pozisyonda montaj imkanı
    • Geniş ürün seçeneği

     Islak Rotorlu Sirkülasyon Pompası Seçilmesinin Avantajları:

    • Daha düşük gürültü seviyesi
    • 2,3 farklı hidrolik eğri üzerinde pompanın çalıştırılma imkanı
    • Pompalarda sızdırmazlığı sağlayan salmastra kullanımı olmadığı için düşük servis ve bakım maliyeti oluşur.

     

     
Islak Rotorlu Pompa İle Kuru Rotorlu Pompa Arasındaki Fark Nedir?

  • Kuru rotorlu pompada, akışkan ile temas eden bileşenler(ıslak parça) motordan ayrıdır. Islak rotorlu pompalarda ise tüm dönen parçalar (mil, rotor, çark) transfer edilen akışkan ile birlikte rotor gömleğinin içinde yer alır. Soğutma ve yağlama, transfer edilen akışkanla sağlanır.

     
Jokey Pompa Nedir?

  • Yangın pompa sistemlerinde kullanılan ve ana yangın pompasının gereksiz yere çalışmasını önlemek için ana pompadan önce devreye giren yardımcı pompadır. Jokey pompanın görevi, sistemi basınç altında tutmak, kayıp-kaçakları ve basınç düşmesini tolere etmektir.

Kavitasyon Nedir ?

  • Pompa içerisindeki akışkanın (su) lokal olarak buharlaşması ve yoğuşması çevrimi “kavitasyon” olarak adlandırılır. Pompa içerisinde kavitasyon oluşmaması için, net emiş derinliğinin hesabı (Z1), pompa ömrü açısından büyük önem taşımaktadır. Kavitasyon esnasında pompada lokal buharlaşmalar ve yoğuşmalar oluşur, bunun sonucunda pompa düzenli çalışmaz ve pompa çıkış basıncında azalma görülür. Pompa kavitasyon durumunda çalıştırılmamalıdır. (Kavitasyonda pompa gürültülü çalışacak, pompanın metal yüzeylerinde ciddi aşınma oluşacaktır.)

Korozyonun sebepleri nelerdir?
    • Yüksek Klorid (Chloride) konsantrasyonu : Depolarizasyona neden olur. Klor(cl) iyonlarının oluşmasını artırır, bu durum ise malzeme yüzeyinde aşınma eğilimini artırır.
    • Düşük sıvı direnci : korozyon sürecini şiddetlendirir.
    • Yüksek oksijen(O2) konsantrasyonu
    • Sıvı sıcaklığı : Sıcaklık arttıkça korozyonun da artışı beklenir. Eğer çelik malzeme kapalı bir sistemde (closed system) su ile temasta ise korozyon da sıcaklıkla doğru orantılı olarak artar. Eğer sistem açıksa (open system); korozyon eğrisi ters parabolik eğri davranışı gösterir. Belli bir tepe noktadan sonra sıcaklık artışıyla korozyon oranı düşüşe geçer. Bu duruma oksijen neden olur. Korozyon tepe noktaya eriştikten sonra oksijen çözünürlüğü düşer ve sıcaklık artışına rağmen korozyonda da düşüş gözlemlenir.
     
Koruma & Kontrol Panoları Nasıl Çalışır?

    • Koruma &kontrol panoları elektronik sistemlerin temel mantığı ile çalışır. Basınç, sıcaklık, akım, voltaj vb. parametreler, set edilen bir ayar değerine erişince pano içerisindeki bir kontak(elektriksel köprü) açılır veya kapanır. Kontağın bu açılıp kapanması fonksiyonu sonrasında, elektriksel kontrol mantığında bir fonksiyonda değişim olur.(Pompanın zarar görmemesi için durdurulması, devreye girmesi vb.)

       
Koruma & Kontrol Panoları Nasıl Seçilir?

    • Koruma&kontrol panolarının seçiminde dikkat edilecek hususlar:

      • Pompa elektrik beslemesi göre.(Monofaze veya trifaze)
      • Pompa kontrol mantığına göre.(Sabit devirli on-off çalışan bir sistem panosu mu yoksa frekans kontrollü çalışacak şekilde sürücü ihtiva eden bir pano mu)
      • Sistemde bulunan pompaların elektriksel gücünü karşılayacak kapasitede pano kullanılmalı.(örnek pompa gücü 5,5 Kw ise en az 5,5Kw ve üzeri güçteki pompaları koruyabilecek şekilde elektriksel komponentleri içeren pano seçilmeli.)
      • Pompa sayısına göre tekli veya çiftli pano sistemi tercih edilebilir.
      • Uygulama tipi büyük önem taşır. HVAC, derin kuyu, drenaj, hidrofor vb. farklı uygulama tiplerine hitap eden özel koruma&kontrol pano çeşitleri bulunmaktadır.
      • Sistem çalışma durum ve arıza bilgilerinin bina otomasyon sisteminde takip edilip edilemediğine göre.
      • Harici kontrol(4-20mA, 0-10V vb.) sinyal tiplerine ve bu imkanın bulunup bulunmamasına göre.
Koruma & Kontrol Panoları Ne İşe Yarar?

    • Koruma&kontrol panoları; pompa, hidrofor sistemlerinin otomatik çalışmasını(start-stop) sağlar. Pompaların susuz çalışması ve çok sık dur-kalk yapması sonucu oluşabilecek olası mekanik ve elektriksel hasarlardan etkilenmemesi için elektriksel olarak koruma sağlar.

       
Koruma & Kontrol Panoları Nedir?

    • Pompaların otomatik olarak işletimini sağlayan, pompaları uğrayacakları olası mekanik ve elektriksel hasarlardan koruyan panolardır.

       
Koruma & Kontrol Panoları Nerelerde Kullanılır?
      • Basınçlı su temininde hidrofor sistemlerinde
      • Drenaj, atıksu(foseptik) sistemlerinde
      • Yangınla mücadele pompa sistemlerinde
      • Derin kuyu pompa sistemlerinde
      • HVAC sistemlerinde
      • Endüstriyel pompa sistemlerinde 
Mekanik Salmastra Nedir?

      • Pompa gövdesine montajlanmış, sabit eleman karşısında dönen mile bağlı olarak başta akışkan sızıntılarını ve partiküllerin ortama girmelerini engellemek, devamında basınç, sıcaklık gibi değerlerin sistemden kaybını engellenmek için kullanılan sızdırmazlık elemanıdır.

         
Membranlı Tank Hacim Hesabı (Vmt)

      • Aşağıdaki hesap yöntemi, dik veya yatay tankların gerekli hacim hesabında kullanılır. Hacim hesabında, hidrofor setindeki ana pompalardan sadece bir tanesi dikkate alınır.

        Bir saatte müsade edilebilen motor şalt sayısı, pompa debisi, pompa çalıstırma basıncı ilişkileri tespit edilmelidir.


        Vmt = Membranlı basınç tank hacmi (m3/h)
        Qp = Ortalama pompa debisi (m/h) (Qmin + Qmax/2 = Qp)
        Pmax = Max. basınç ayarı (mSS)
        Pmin = Min. basınç ayarı (mSS)
        Z = Bir saatte müsade edilen motor şalt sayısı

        ÖRNEK
        2 KO 25-8/75 Hidrofor için;
        Pmax. = 82 mSS
        Pmin. = 60 mSS
        Qmax. = 25 m3/h
        Qmin. = 17 m3/h
        Z = 40 (tablodan bulunur)

        Denge Tankı Ön Basınç Ayarı

        Denge tankı ön basıncı hidrofor devreye girme alt basıncından (Halt) daha düşük bir değere ayarlanmalıdır.

        Seçilen Tankın;

        • Dayanım basıncı; kullanılan pompanın Hmmax. (Q=0 olduğu noktadaki basınç) değerine göre seçilmelidir. Yukarıdaki örneğe göre, pompanın Hmmax.’› 110 mSS olduğu için tankın PN16 sınıfında olması gerekiyor.
        • Tank basınç ayarı; en son devreye giren pompanın alt basınç ayarının eksiği kadar hava basılmalıdır.
        • Yukarıdaki örneğe göre, alt basınç değeri olan 6 bardan (60mSS) eksiği olan 5.4 bar hava basılmalıdır.

        Ön Basınçlı Tank Görünümü-Boş Tank            Çalışma Şartlarındaki Tank Görünümü

Neden Frekans Kontrollü Hidrofor Sistemleri Tercih Edilmelidir?

      • Geleneksel sabit devirli hidrofor sistemleri, en düşük su tüketiminde dahi pompayı tam güçte çalıştırır ve çok sık dur-kalk yaparlar. Bu durum su basıncının dalgalanmasına ve pompanın ömrünün kısalmasına neden olur. Frekans kontrollü hidrofor sistemleri ise motor devir hızını değiştirerek pompa performansını sistem ihtiyaçlarına göre çok geniş bir aralıkta ayarlayıp, optimum çalışma sağlarlar.

NFPA 20 Nedir?

      • National Fire Protection Assosication (NFPA) Amerika Birleşik Devletleri’nin Ulusal Yangından Korunma Birliği olarak 1896 yılında kurulmuştur. NFPA 20 ise bu kuruluşun “Yangından Korunma için Yerleşik Pompaların Kurulumu” standardı olarak adlandırılır ve ilk olarak 1899 yılında yayımlanmıştır. Bu standart, yangın pompasının, kontrol panellerinin ve kullanılması gereken yardımcı elemanların özelliklerini, performanslarını ve montaj kurallarını belirler. 

        NFPA 20’ ye göre yangın pompa tipleri aşağıdaki gibi olabilir;

        -In-Line

        -Uçtan Emişli

        -Yatay/Dikey Bölünebilir Gövdeli

        -Yatay Çok Kademeli

        -Dik Türbin Tipi

        -Pozitif Deplasmanlı Pompa (Köpük Pompaları)

        Pompaların performans eğrisi özellikleri ise aşağıdaki gibi olmalıdır;

        Kapalı Vana Basınç Değeri: Yangın pompasının kapalı vana basınç değeri, (sıfır debide pompanın verebileceği maksimum basınç) anma değerinin 0’ını geçmemelidir.

        Anma Değerleri: Talep edilen debi ve basınç değerinin pompa hidrolik eğrisi üzerinde kesiştiği noktadır.

        Maksimum Yük: Yangın pompası eğrisi, anma debisinin 0 kapasite değerini sağlamalıdır ve 0 debi kapasitesindeki basınç değeri, anma basıncının %65’in den az olmamalıdır.

NPSH Değeri (Net Pozitif Emme Yüksekliği)

      • “Net Positive Suction Head” ifadesindeki kelimelerin baş harfleri ile ifade edilen kavramdır. NPSH değeri; pompanın yeraltından emiş şartlarında çalıştırılması durumunda, pompanın kavitasyona uğramadan(debi-basınç düşümü ve hasar oluşmadan) sağlıklı bir şekilde emiş yapabileceği net derinliği tespit etmek için kullanılan, pompa emiş ağzındaki positif basınç (mSS) dır.

        Santrifüj pompaların kavitasyonsuz çalışabilmesi için pompa girişinde olması gereken minimum basınç değerini ifade eder. Akışkanı sıvı halde tutup, buharlaşmasını önlemek için gerekli olan basınç miktarıdır.

        Negatif Kottan Emiş Hesabı için tıklayınız.

Otomatik Hidrofor Cihazı Hidromat Nedir?

      • Bünyesinde basınç şalteri bulunan, pompanın otomatik olarak dur-kalk yapmasını sağlayan ve harici denge tankı gerektirmeyen hidrofor sistemidir.

         
Pano Aksesuarları Nelerdir?
        • Sesli ışıklı alarm cihazları
        • Kablo numaraları
        • Kablo etiketleri
        • Kablo kanalları
        • Sigorta, şalter, on-off anahtarları vb.
Pompa Karakteristik Eğrisi Nedir?

        • Söz konusu pompanın debi-basınç değişimine göre davranışını-izlediği yolu ifade eden eğridir.

           
Pompa Seçimi için Gerekli Temel Parametreler Nedir?
          • Pompanın hangi amaçla kullanılacağı (sirkülasyon, drenaj, transfer pompası, hidrofor vs.)
          • Debi ve basınç ihtiyacı
          • Basınç değeri bilinmiyorsa tesisata dair detaylı bilgi
          • Su tankının konumu (yeraltı, yerüstü), emiş derinliği, toplam emiş mesafesi
          • Pompa çıkışında talep edilen kullanım basıncı
          • Transfer edilecek sıvının niteliği, özellikleri
          • Pompaya dair talep edilen standartlar
          • Elektrik besleme tipi (monofaze, trifaze)
          • Pompa bağlantı çapı
          • Pompa koruma sınıfı (IP)
Pompa Verimi Nedir?

Akışkana aktarılan hidrolik gücün, pompa miline aktarılan güce oranıdır.

 
Pompalarda Enerji Tasarrufu

Dünya elektrik enerjisi tüketiminin yaklaşık yüzde 10'luk bir bölümünün pompalama sistemleri tarafından harcandığı düşünülürse pompalarda yapılacak verimlilik çalışmaları büyük önem taşımaktadır. 

Pompalarda enerji tasarrufu yapmak için 4 seçenek:

1) Optimum pompa seçimi

2) Motor devir frekansının ayarlanması

3) Çark çapının ayarlanması

4) Yüksek verimli motor kullanımı

 

MOTOR DEVİR FREKANSININ AYARLANMASI

Motor devir hızının azaltılması; elektrik motorunda harcanan elektrik sarfiyatında, dikkate alınması gereken değerde tasarruf sağlayacaktır. Bunun temel nedeni; motordaki elektrik sarfiyatının, motor devir sayısının kübü ile orantılı olmasıdır. Örnek olarak; 2950 d/dk hız ile çalışan bir motorun devri %20 azaltıldığında, yani yaklaşık 2360 d/dk ile çalıştırıldığında, motor frekansı 40 Hz olacak ve motorun çektiği enerjiden %49 tasarruf sağlanacaktır. Motor hızındaki düşüş, motor ömrünü ciddi miktarda arttıracaktır. Pompa performansı, pompa devir sayısı ile doğrudan bağlantılıdır.

• Pompa debisi, pompa devir sayısı ile lineer (doğrusal) bağlantılıdır. (1. Dereceden fonksiyon)
• Pompa basıncı, pompa devir sayısı ile parabolik olarak bağlantılıdır. (2. Dereceden fonksiyon)
• Pompa güç tüketimi, pompa devir sayısı ile kübik olarak bağlantılıdır. (3. Dereceden fonksiyon)
• Pompa devir sayısındaki az bir değişiklik, pompa güç tüketiminde çok yüksek miktarda fark (azalma veya artma) oluşturur

Motor devir sayısı 2900 d/dk (50 Hz)’den 1450 d/dk (25 Hz)’e yarıya indirildiğinde;
• Pompa debisi (Q) yarıya düşer
• Pompa basıncı (H), 50Hz (2900 d/dk)’deki basıncın, dörtte birine düşer
• Pompa motor gücü (P), 50Hz (2900 d/dk)’deki gücün, sekizde birine düşer

Pompalarda Kuru Çalışma

Bir pompanın içinde su olmaz ise çarkın daha hızlı dönmesi için bir direnç kalmaz bu da yatak milinin ve diğer bileşenlerin aşırı ısınmasına neden olur. Bu durum çarkın mil ile temas eden kısımlarında erime başlatarak çarkın mile yapışmasına ve milin hareket etmesine engel olabilir.  Bu nedenle kısa bir süre için bile olsa bir pompayı kuru çalıştırmamak ve çalıştırmadan önce mutlaka emiş yaptırılmış halde olması gerekir.

Mekanik salmastraların etrafındaki sıvı, koruma sağlayan bir film oluşturur.  Bu olmadan, sıcaklık yükselir ve salmastra yüzeyinde termal çatlaklar oluşur. Suyun varlığı hayati bir soğutucu olarak işlev görür bu nedenle su olmadığında çark sıcaklığı çok daha hızlı artar. 

Kuru çalışma esnasında, daha ağır çarklara sahip daha büyük pompalar küçük modellere göre daha hızlı deforme olurken paslanmaz çelik pompalar ise plastik pompalara göre daha dayanıklıdır.

ETNA pompaların kontrol panolarında alçak akım koruması mevcuttur, bu koruma ile susuz kalan pompa iş göremediğinde düşük akım çeker ve ilgili elektronik devre pompayı durdurur. ETNA pompalar ETNA akıllı kontrol panoları sayesinde kuru çalışmazlar.

Pompaların Negatif Emiş Şartlarında Kullanımı

MAKSİMUM EMİŞ DERİNLİĞİNİN TESPİTİ (Z1)

Pompanın kavitasyondan korunması için gerekli maksimum emiş derinliğinin tespitinde kullanılacak formül;

Z1 = Pb – NPSH gerekli – Hr – pV

Pb: Barometrik basınç (mSS). Deniz seviyesinden yüksekliğe göre değişir. Deniz seviyesinden yukarılara çıkıldıkça barometrik basınç azalır. (Bknz. tablo 2)

Hr: Pompa emiş hattındaki toplam iletim kayıpları (mSS).

pV: Buhar basıncı (mSS). Su sıcaklığına göre değişir. (Bknz. tablo 1)

NPSH gerekli: (Emiş ağzındaki net pozitif basınç). Pompa öngörülen çalışma şartlarındaki NPSH değeridir.

 

Buhar Basıncı Tablosu - Tablo 1

Atmosferik Basınç (Pb) Yüksekliğe Göre Değişim Tablosu - Tablo 2

 

Örnek: Net emiş derinliğinin hesabı
Q : 13 m³/h
NPSH : 4 mSS
Pb : 10,13 mSS
Hr : 2 mSS (Yaklaşık olarak kabul edelim)

Üç farklı su sıcaklık şartında sistemi kullandığımızı düşündüğümüzde;

 T = 20°C’ de Pv : 0,22 mSS

Z1 = 10,13-4-2-0,22 = 3,91 m

 

T = 50°C’ de Pv : 1,147 mSS

Z1 = 10,13-4-2-1,147 = 2,98 m

 

T = 80°C’ de Pv : 4,67 mSS

Z1 = 10,13-4-2-4,67 = - 0,54 m

 

Not : Net emiş derinliğinin tespitinde emniyet payı olarak (-0,5m) almak uygun olacaktır.

Pompaların Negatif Emiş Koşullarında Çalıştırılması Durumunda Kavitasyon Oluşmaması İçin Alınması Gereken Önlemler Nelerdir?

  1. Pompa, emiş yapılacak su deposunun hemen üzerine monte edilmeli tek dirsek ile su deposuna bağlanmalıdır.(Pompa emiş hattının uzunluğu minimum seviyede tutulmalıdır.)
  2. Emiş hattındaki su hızı, maksimum pompa debisi dikkate alınarak 1.5 m/s den yüksek olmamalıdır. Maksimum debi ve 1.5m/s su hızı dikkate alınarak pompa emiş hattının çapı tespit edilmelidir.
  3. Emiş hattı mümkün olduğunca düz bir hat olmalı, filtre, pislik tutucu vb. lokal kayıp yaratacak armatürlerin kullanımından kaçınılmalıdır.
  4. Hesaplamalar sonucu tespit edilen emiş yüksekliği(Z1) değerinden daha derin bir noktadan pompa emişe zorlanmamalıdır. Müsaade edilir emiş yüksekliği(Z1) aşıldığında pompa kavitasyona uğrayacaktır.
  5. Emiş yapılacak su sıcaklığı önemli bir parametredir, su sıcaklığı arttıkça buharlaşma kayıpları artacak ve pompanın emiş yapabileceği net yükseklik düşecektir.(Bknz, yukarıdaki örnek hesaplama.)
  6. Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça atmosferik basınç azalmaktadır. Deniz seviyesinde atmosferik basınç Pb =10,13mSS olup, deniz seviyesinden yüksek yerlerde ya yukarıdaki tablodan Pb değeri okunmalı ya da kabaca -0,5mSS Pb değerinin düşük alınması gerekmektedir.
Sirkülasyon Pompası Montaj Şeması

Isıtma sistemlerinde kullanılan sirkülasyon (devirdaim) pompasının kullanım amacına göre tesisattaki montaj yerleri aşağıdaki şekilde gösterilmektedir.

1. Isıtma Devresi Sıcak Su Sirkülasyon (Devirdaim) Pompası: Tesisatın kazan çıkış tarafına & radyatör besleme hattına bağlanır.

2. Sıcak Su Hazırlama - Boyler Hattı Devresi Sirkülasyon Pompası: Binada kullanılacak/tüketilecek olan sıcak suyu hazırlayan boylerin ihtiyaç duyduğu ısının kazandan boyler içerisindeki serpantin devresine iletilmesini-sirküle edilmesini sağlayan pompadır. Kazan çıkışı ile boyler girişi arasındaki hat üzerine bağlanır.

3. Kazan Şönt (Kısa Devre) Pompası: Isıtma kazanındaki gövde içerisindeki ısıl farkların mümkün olduğunca az olması kazanın ömrü açısından önemlidir. Eğer şönt pompa kullanılmaz ise kazandan çıkan 90°C deki su, kazana 70°C de dönecek ve dT:20C olacaktır. Bu sıcaklık farkı kazan içerisinde lokal olarak sıcak ve soğuk bölgeler oluşmasına neden olacak, bu durum ise ısıl farklar nedeniyle kazan kaynak noktaları vb. alanlarda zaman içerisinde deformasyonlara neden olacaktır. Şönt pompa kullanılarak kazandan çıkan ve dönen su sıcaklığı farkı ΔT daha küçük değerlere (10 °C) çekilir. Böylelikle kazanın zarar görmesinin önüne geçilmiş olur.

Sistem Eğrisi Nedir?

Tesisat karakteristiği olarak da adlandırılır. Emme-basma taraflarındaki statik yükseklikler, sistemin fark basıncı ve emme-basma taraflarındaki sürtünme kayıplarının birer parametre olarak dikkate alındığı, tesisata özgü karakteristiği ifade eden eğridir.

 
Su Koçu (Koç Darbesi) Nedir?

Borudaki akışkan hızının ani değişim sonucu oluşturduğu basınç dalgalanmasıdır. Su koçu darbesiyle sistemde yoğun bir ses meydana gelir ve oluşan basınç şoku boruları çatlatabilir, bağlantı noktalarını kırabilir, pompa veya motora zarar verebilir. Pompa motorunun enerjisinin aniden kesilmesi, hat üzerindeki vana veya çekvalflerde yaşanan problemler ana sebeplerindendir.

 
Toplu Tip Çek Valf Nedir?

Drenaj, atık su(fosseptik) pompa uygulamalarında pompanın basma hattı üzerine tesis edilen tesisat bileşenidir. Y şeklinde yapıya sahip olup, içerisinde plastik bir top mevcuttur. Pompa çalışıp basınçlı su gönderdiğinde çek valf içerisindeki plastik top, Y  şekil yapısından dolayı yan kanala girer. Pompa durduğunda ise plastik top kendi ağırlığı ile tekrar akış kanalına geri döner. Plastik topun bu hareketi, drenaj pompası durduğunda basılan atık suyun tekrar atık suyun toplandığı depoya, tanka geri gelmesini engeller. Toplu tip çek valf kullanılmazsa basılan akışkan pompa durduğunda depoya, tanka geri gelebilir. Bu ise verimsiz bir çalışma demektir. Pompaya tekrar iş üretilmesidir. Bu nedenle drenaj pompası uygulamalarında pompanın basma hattına mutlaka 1 adet toplu tip çek valf tesis edilmesi gerekir.

TS EN 12845 Standardına Göre Yangın Pompalarının Negatif Emiş Koşullarında Çalıştırma Kriterleri Nelerdir?

Otopark, antrepo, fabrika, akaryakıt istasyonu vb. orta ve üzeri yangın riskine sahip, yangınla mücadele kapsamında hidrant ve sprinkler tesisatı kurulması gereken işletmelerde, yüklü miktarda (100m3’ü aşan) suyun stoklanması, hazır bekletilmesi gerekmektedir. Özellikle büyükşehirlerde her m2’nin oldukça değerli olduğunu dikkate alırsak bu tarz durumlarda en kolay su stoğu yer altı su deposu kurularak karşılanmaktadır.

TS EN 12845 standardı, yeraltından emiş (negatif emiş) koşulları söz konusu olması durumunda türbin tip pompa veya yerüstüne monte edilecek yatay milli santrifüj pompa kullanımını öngörmektedir.  Her iki tip pompa kullanımını karşılaştırdığımızda türbin tip pompa kullanımı hem daha maliyetli hem de bakım ve onarım durumlarında dezavantaj yaratmaktadır. Yatay milli santrifüj pompalar, tesisat bağlantılarının çözülmesi gerektirmeden (geri çekmeli tip-back pull out) pompa çarkına erişimi mümkün kılmakta olup kolaylıkla servis bakım imkanı sağlamaktadır. Bölünebilir gövdeli pompalar ise aynı kolaylığı üst gövdelerinin, alt gövdeden ayrılması ile sağlarlar.

Yatay santrifüj pompaların yer altından emiş yapacak şekilde tesis edilmesi durumunda, pompanın yer üstü emiş koşullarında çalıştırılmasına göre fark olarak sisteme çalıştırma tankı ilavesi zorunlu hale gelmektedir.

Binanın yangın riskine göre, minimum 100 ve 500lt hacimli olması gereken çalıştırma tankları (Bkz. Şekil A, B, 3 numaralı parça); her bir pompa için ayrı ayrı olacak şekilde, pompa emiş hattı seviyesinin üzerinde bir kotta tesis edilmektedir. Çalıştırma tankları; pompa basma hattı ve direkt şehir şebeke hattından beslenmekte olup, tank bünyesinde otomatik seviye takibi (Tank seviyesi 2/3 olduğu durumda alarm verir) ve su eksilmesi durumunda sesli ve ışıklı uyarı verecek şekilde pano kontrolü bulunmaktadır. Çalıştırma tanklarının alt kısmından bir hat alınarak pompa emiş hattına direkt bağlantı yapılmaktadır. Bu bağlantının amacı, yangın pompası bekleme durumunda iken eğer emiş klapesinden su kaçağı olursa sistemin hava yapmaması ve yangın durumunda pompaların direkt devreye girebilmesi, eksilen suyun çalıştırma tankından takviye edilmesi içindir. Negatif emiş koşullarında çalışacak her bir pompa için sisteme eklenecek çalıştırma tankı kullanımı ile pompa emiş hattının susuz kalması ihtimali önlenmektedir.

Negatif Emiş Koşullarında Çalışacak Yangın Pompası Tesisatında Dikkat Edilmesi Gerekenler

  • Her bir pompanın (ana, yedek ve jokey) emiş hattının ayrı ayrı bağlanması.
  • İdeal koşul, pompaların direkt emiş yapılacak su deposu üzerine monte edilmesidir. (Emiş hattının en kısa düz hat olmasına ve tek dirsek ile bağlanmasına dikkat edilmelidir.)
  • Emiş hattında eksantrik emiş kiti kullanılmalıdır.(Pompa çapından 2 büyük çapa büyüyen kit)
  • Pompa emiş hattının çapı DN80 çaptan küçük olmamalı ve maksimum debide su hızı 1.5 m/s’ yi aşmamalıdır.
  • Pompa emiş hattının çapı tespit edilirken; düz boru ve lokal fittings kayıpları, sistemin tesis edileceği yerin deniz seviyesinden yüksekliği, maksimum su sıcaklığında buharlaşma kayıpları ve pompanın maksimum debideki NPSH değeri dikkate alınarak emiş derinliği tespit edilmelidir. (Pompa emiş derinliği, pompa emiş ekseni dikkate alındığında her halükarda 3.2m’yi aşmamalıdır.)
  • Pompa gücü, tespit edilen pompa hidrolik eğrisinin maksimum kapasitesi dikkate alınarak tesis edilmelidir.

Uçtan Emişli Yangın Pompalarında Ara Kaplin (Spacer Kaplin) Kullanılmasının Avantajı Nedir?

Uçtan Emişli Yangın Pompalarında “Back Pull Out” (Geri Çekmeli Tip) Tasarımın Avantajları

3 parçalı esnek kaplin ara kaplin (spacer kaplin) vasıtasıyla kaplin ile motor şaft bağlantısı birbirlerinden kolaylıkla ayrılabilir. Motor ayrıldıktan ve bağlantı flanşı gevşetildikten sonra, yataklar ve salmastralar dahil olmak üzere dönen tertibatın (çark, salmastra) pompa gövdesinden kolayca dışarı çekilebilmesi sağlanır. Böylelikle, muhafazanın boru tesisatından çıkarılmasına gerek kalmadan dahili bileşenlerin rahat bakım ve onarım için incelenebilmesine gerekirse kolay değiştirilebilmesine imkân tanır.

• Mekanik odada yer avantajı sağlar.

Uçtan emişli pompalar yapısı ile, dar tesisat odalarında büyük avantaj sağlar. Bölünebilir gövdeli pompaların 180 derecelik bir emiş ve basma ağzı varken, uçtan emişli pompalarda bu sistem 90 derece seklindedir, bu şekilde mekanik odanın hacmi daha verimli kullanılabilir.

UL Nedir?

ABD merkezli Underwriters Laboratories Inc. (UL), ürün güvenirliği konusunda standartlar hazırlayan ve bu standartlar kapsamında malzemelerin, ürünlerin, yapıların, tesislerin, proseslerin veya sistemlerin güvenirliğini test eden bağımsız bir ürün güvenlik sertifikasyon kuruluşudur. UL, yapı malzemeleri, enerji, yangın sistemleri, aydınlatma, plastik ve bileşenleri, tel ve kablolar, sıhhi tesisat ürünleri ve su sistemi bileşenlerini elektrik, yangın ve yaralanma risklerine karşı bilimsel olarak değerlendirir ve test eder. UL, kurulduğu 1894 yılından bugüne kadar yaklaşık 20 milyar ürüne onay vermiş, 1.600’den fazla standart geliştirmiş, yaklaşık 96.000 ürünün değerlendirmesini yapmıştır. UL, 104 ülkede 170 laboratuvarı ile müşterilerine test ve sertifikasyon hizmeti sunmaktadır. UL’in resmi internet sitesinde (www.ul.com) ürün sertifikalarının bulunduğu bir rehber (UL Directory) bulunmaktadır ve bu rehberde UL sertifikalı tüm ürünlere ve bu ürünlerin üreticilerine ulaşılabilmektedir.

UL 448 Standardı Nedir?

UL 448 standardı, yangın sistemlerinde kullanılan pompaların tasarım ve test koşullarını tanımlar. NFPA 20 “Yangın Sistemleri için Pompaların Kurulumu” standardı UL 448’in temelini oluşturmakla beraber UL 448’in gereksinimlerinde NFPA 20 standardına göre farklılıklar mevcuttur.

UL 448 standardı, pompanın hidrolik kısmı ile ilgili olup, üretilen yangın pompaları set olarak aşağıdaki UL listeli ekipmanlarla birlikte pompa üreticisi tarafından temin edilip, teslim edilmelidir.

  • UL Listeli Yangın Pompası
  • UL Listeli, NEMA-MG1 Standardında Elektrik Motoru
  • UL Listeli Dizel Motor
  • UL Listeli Elektrikli Yangın Pompası Kontrol Panosu
  • UL Listeli Dizel Yangın Pompası Kontrol Panosu
  • UL Listeli Jokey Pompa Kontrol Panosu
  • UL Listeli Gövde Rahatlatma Vanası (Elektrikli Pompalar İçin)
  • UL Listeli Hava Atma Ventili
  • UL 142’ye Göre Üretilmiş Yakıt Tankı
Vorteks Çark Nedir?

Büyük ve lifli parçalar içeren atık su veya çamurların uzaklaştırılmasında tercih edilen pompa modellerinde kullanılan açık tipte çarktır. Yüksek partikül geçirgenlikleri sayesinde tıkanmaya karşı dayanıklı olduğu için tercih edilir.

 
Yangın Pompası Nedir?

Yangın Pompası Nedir?

Yangın pompası, yangın anında bağlı olduğu su kaynağından yangın söndürme tesisatına, önceden hesaplanmış bir basınçla su aktaran ve sistemi besleyen bir ekipmandır. Kontrol altına alınamayan yangınlar maddi kayıpların yanı sıra can kaybı oluşmasına ve çevresel zararlara da yol açabilir. Bu sebeple yangın pompaları, yangınla mücadelede yangının başlangıç aşamasında devreye girerek yangının büyümesini engelleyen ve kısa sürede etkili bir sonuç alınmasına yardımcı olan makinalardır.

Yangın Pompası Ne İşe Yarar?

Yangın pompası, yangın söndürme sistemlerine suyun sabit debi ve basınç ile tedariğini sağlar. Yangın pompaları; yağmurlama sistemini (sprinkler), yangın hortum tesisatını ve hidrant tesisatını basınçlı su ile kesintisiz besler. Her türlü güvenlik önleminin alınmasına karşın yangın riski her zaman bulunmaktadır. Yangın tehlikesini minimize etmek kadar yangın anında oluşabilecek zararları da en aza indirmek için yangın pompaları hayati önem taşımaktadır.

Yangın Pompası Nasıl Çalışır?

Sulu yangın söndürme sistemlerinde kilit bir rol oynayan yangın pompaları bir kontrol panosu ile kumanda edilir. Yangın pompaları, dizel veya elektrik tahrikli motor ile çalışmaktadır ve olası bir tehlike anında tam bir güvenlik sağlayabilmesi için ana pompanın yanı sıra aynı kapasitedeki yedek pompa ve jokey pompa olarak üç parçadan oluşması gerekmektedir. Yedek pompa ana pompada herhangi bir sorun oluşması halinde yangın anında devreye girerek istenmeyen kayıpların önüne geçer. Örneğin elektrikli ve dizel seçenekleri bulunan yangın pompalarında ana pompa elektrikli seçilirken elektrik kesintilerine karşı yedek pompa dizel tahrikli olarak seçilir. Eğer bina veya tesiste yangın pompasını besleyecek kapasitede jeneratör mevcutsa, yedek pompa da elektrik beslemeli olabilir.

Jokey pompa ise sistemde kayıp ve kaçaklara bağlı meydana gelebilen ani basınç düşmelerinde ana pompadan önce devreye girerek yangın pompasının gereksiz çalışmasını önler. Her bir pompanın ayrı bir kontrol panosu bulunur. Kesintisiz bir su kaynağına bağlanan yangın pompası devreye girdiğinde aldığı suyun basıncını artırır. Yangın pompaları devreye girdiğinde, motor tahrikiyle pompanın içinde bulunan çark sisteminin mil ekseninde döner hareketle suyu belirlenen basınç seviyesine getirir. Ardından ideal basınç noktasına gelen suyu yangın söndürme tesisatına transfer eder. Yangın pompalarının sorunsuz çalışması için sistemin doğru kurulması ve periyodik olarak bakımlarının yetkili servisler tarafından yapılması büyük önem taşır.

Yangın Pompaları Nerelerde Kullanılır?

Yangın pompalarının konutlardan fabrikalara kadar, insan veya ortama bağlı olası yangın risklerine karşı geniş bir kullanım alanı bulunmaktadır. Konutlar için geliştirilmiş yangın pompası çeşitleri özel mülkler, villalar, siteler ve apartmanlarda yangına karşı güvenlik ve mücadelede kullanılır. Kullanım alanına göre çeşitleri bulunan yangın pompaları; yüksek yangın riskine sahip endüstriyel tesisler, belediyeler, okullar, oteller, alışveriş merkezleri, hastaneler, marinalar, tersaneler, kimyevi ve tehlikeli madde işleyen tesisler, atık tesisleri ve dolum tesisleri vb. alanlarda tesis edilmektedir. Kapalı bir alanda sabit olarak bir sistemin parçası olarak tesis edilen yangın pompalarının yanı sıra mobil yangın söndürme sistemlerinde, su tankının arkasına entegre edilen pompa seçenekleri de bulunur. Bu tip pompalar özellikle afetle mücadele ekipleri tarafından yangına karşı mücadelede kullanılır.

Yangın Pompası Nasıl Seçilir?

Yangın söndürme sisteminin mekanik yapısı, kullanılacak alan, su kaynağının konumu, suyun debisi, yoğunluğu ve risk derecesi pompa seçiminde dikkat edilmesi gereken başlıca kriterler arasında yer alır. Örneğin pompaya akış sağlayacak su kaynağının emiş noktasından aşağıda olduğu durumlarda dikey türbin tip pompalar, diğer durumlarda ise yatay emişli pompalar kullanılır. Ayrıca yangın pompasının sistemin ihtiyacı olan debi ve basma yüksekliği hesaplarının hidrolik hesap yapılarak seçilmesi gerekmektedir. Bu hesaplamalar ulusal ve uluslararası standartlar doğrultusunda konusunda uzman kişiler tarafından yangın tehlike sınıflarına göre yapılmaktadır. Sisteme ve konuma göre doğru hesaplamalarla seçilen yangın pompası olası bir müdahale anında tam performans göstererek istenmeyen durumların önüne geçer.

Ülkemiz de kullanılan standartlar aşağıdaki gibidir;

  • TS EN 12845+A2; Sabit Yangın Söndürme Sistemleri, Otomatik Püskürtme Sistemleri-Tasarım, Kurulum ve Bakım Standardı
  • NFPA 20 (Amerikan Yangından Korunma Birliği) Yangın Pompa Odası Kurulum Standardı
  • UL (Underwriters Laboratories). Ürün güvenliği üzerine çalışan ABD merkezli bağımsız bir ürün güvenlik sertifikasyon kuruluşu olup kendi standartlarına göre ürünleri test eder ve listeler.
  • FM (Factory Mutual). Yangın ve doğal afet gibi risklere karşı korumak üzere çalışan ABD merkezli dünyanın en büyük sigorta kuruluşlarından biri olup kendi standartlara göre ürünleri kontrol eder ve FM onayı verir.

Olası bir yangında maddi ve manevi yaşanabilecek kayıpların önüne geçmek için yangın söndürme sistemine uygun ve teknik açıdan iyi bir performans sağlayan bir yangın pompasının seçilmesi gerekmektedir.

Yangın Pompası Tasarım, Uygulama ve Denetiminde Mimar ve Mühendislerin Yasal Sorumluluğu Nedir?

Yürürlükte bulunan ve yangınla mücadele mevzuatının omurgasını oluşturan "Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik" hükümleri madde 6-3' e göre;

Bu Yönetmelik hükümlerine uyulmaması sebebiyle meydana gelen yangın hasarlarından dolayı;
a) Yapı inşasında yer alan yapı sahipleri, işveren ve işveren temsilcileri,
b) Tasarımda, uygulamada ve denetimde görevli mimar ve mühendisler,
c) Yapı denetimi kuruluşları,
ç) Müteahhitler, imalatçılar ve danışmanları,

kusurlarına göre sorumludur. Yangın hasarları sonucu oluşacak maddi ve manevi kayıpların telafisi ve cezai hususlarda, madde 6-3 de belirtilen şahıs ve tüzel kişilikler kusurları oranında müteselsilen sorumlu olacaklardır.

Yangınla mücadelede tesis edilecek ekipmanlar (yangın pompası ve donanımı)ile sistemin güvenirliği, hafife alınacak veya riske atılacak bir mevzu değildir. Olası hukuksal ihtilaflarda zor durumda kalmamak için yönetmelik ve TS EN 12845 yangın standardımızın şartlarına haiz yangın pompalarının kullanılmasını tavsiye ederiz.